Caster Semenya

Ze lagen netjes klaar, opgelijst met de kerstvakantie in het vooruitzicht. In print: Le Fric van Alex Duff over de familie Amaury, eigenaars van L’Équipe en de Tour de France. Expected Goals van Rory Smith over de datarevolutie in het voetbal. En nog een stel boeken, zoals het hier niet ter zake doende Thermomix-kookboek voor de TM6 en Winnen met aandelen van Roland Van der Elst.

Dan op de e-reader: Unfit and Improper Persons van Kieran Maguire, over rare typen in het (vooral Engelse) voetbal. Binary, biologie over de genderproblematiek, van Zachary Elliott. Power Players over voetbal in propaganda, oorlog en revolutie van Ronny Blaschke. Ten slotte Caster Semenyas The Race to Be Myself, verschenen eind 2023.

Alleen dat laatste is verslonden en staat nu vol digitale aantekeningen. Het is niet goed geschreven, of het moet slecht vertaald zijn, dat kan ook, maar het personage en de problematiek die ze nu al haast vijftien jaar veroorzaakt blijven hoogst interessant. En dus ook het boek.

Voor selectieve lezers van wie de haren rechtkomen als het over geslacht en gender gaat, deze disclaimer als geruststelling: Caster Semenya is biologisch gezien misschien geen vrouw die alle hokjes van het vrouw-zijn kan aankruisen (dat zegt ze zelf) maar ze is geboren als een vrouw, identificeert zich nu al dertig jaar als een vrouw en zal altijd een vrouw blijven.

Na lezing van de argumenten en in tegenstelling tot wat op 4 mei 2019 in deze column verscheen (dat heet voortschrijdend inzicht): de sportinstanties zijn hun boekje te buiten gegaan toen ze Semenya verboden met haar natuurlijke hormoonhuishouding aan topsport te doen. Dat is ook zowat de samenvatting van de uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vorig jaar in juli.

Semenya zegt van zichzelf dat ze de beste 800 meterloopster in de geschiedenis van de atletiek is. Dat is, net als enkele andere stellingen in haar boek, voor discussie vatbaar. Ze heeft drie wereldtitels op haar conto en twee gouden medailles op de Olympische Spelen. Anderzijds is ze pas de vierde performer aller tijden op die afstand en zit ze nog een seconde boven het (dopingverdachte) wereldrecord van Jarmila Kratochvilova dat nu al veertig jaar op de tabellen staat.

Wat is dan het probleem? Welnu, Semenya loopt als een man en ziet er eerder uit als de standaardman (zegt ze zelf, dus geen shaming).

Semenya is een vrouw met DSD 46, XY om precies te zijn. Haar geslachtsontwikkeling is op een gegeven ogenblik van het standaardpad afgeweken, waardoor ze is geboren met een vagina maar niet met een baarmoeder of eierstokken en wel met testes die nooit zijn afgedaald. Gevolg: ze produceert meer testosteron dan de gemiddelde vrouw, maar nog steeds minder dan de gemiddelde man (of trans vrouw, om en passant een steen in een andere kikkerpoel te gooien).

Om een lang verhaal kort te schetsen: ze is sinds haar doorbraak op de internationale scène in 2009 meermaals vernederd door medici die om de haverklap in opdracht van World Athletics (toen nog IAAF) en van de Zuid-Afrikaanse atletiekbond haar geslachtskenmerken de visu moesten testen. En al die tijd bleef deze mevrouw presteren, bleef ze zelfs waardig.

Behalve dan misschien die ene keer, zo blijkt nu uit haar boek, toen ze (haar woorden) met een dildo op haar toestapten, wellicht voor een echografie. Ze dreigde het dokterskabinet te verbouwen, dokter en personeel incluis. Weg dildo. Ze heeft ook een tijdlang haar hormoonproductie moeten onderdrukken, langer dan gezond, waardoor ze depressief werd.

Haar levensverhaal is nogal activistisch opgeschreven en dat maakt het net iets minder verteerbaar, maar haar ergernis valt dan weer perfect te begrijpen. In essentie heeft ze overschot van gelijk als ze aanklaagt dat ze schandalig onheus is behandeld. En met haar nog andere vrouwen, van wie er een aantal op aanraden van de artsen hun inwendige testikels hebben laten weghalen, waarna ze voor geen meter meer presteerden.

Semenya beweert ook dat World Athletics racistisch is met de testosterondrempel omdat DSD 46, XY vaker voorkomt bij Afrikaanse (zwarte) vrouwen dan bij witte/blanke. Hierin geeft de wetenschap haar dan weer gelijk, maar even verder slaat ze de bal mis als ze beweert dat testosteron geen factor is in het verschil tussen man en vrouw. Dat is het wel, maar de vraag is of je kunt bepalen als sportbond op basis van hormonale waarden waar het vrouw-zijn eindigt en waar het man-zijn begint. Neen dus.