Snipersafari

Het filmpje van het bezoek staat op YouTube en ik heb het nog eens bekeken ter opfrissing van het geheugen. Aangewakkerd door een verschrikkelijk bericht eerder deze week kwam het allemaal weer boven.

Hoe de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité, Juan Antonio Samaranch, en zijn gedoodverfde opvolger van zeven jaar later, Jacques Rogge, in een gepantserd voertuig werden gepropt, nadat hun eerst een blauwe VN-helm op het hoofd was gezet en ze een kogelvrij vest hadden aangetrokken.

Het zinnetje van de militair die ons had begroet: “Oh, you are too many, there is only one armored vehicle.” Voor de rest van de delegatie stonden er camionettes klaar, aftands, ratelend, soms zonder raam. De uitleg: snipeuh, hoe vaak we dat niet zouden horen.

Wij kregen geen blauwe helm, niet belangrijk genoeg, wel een kogelvrij vest. Dat van mij was te klein en het stonk, niet normaal hoe dat stonk. De gepantserde auto was inmiddels weg en wij mochten er niet achteraan. Op ons hadden ze niet gerekend. De afspraken waren niet overal even goed doorgekomen.

Het kapotgeschoten sportcentrum Skenderija en de compleet vernielde Zeta Olympic Hall, waar de bloedmooie achttienjarige Katarina Witt tien jaar eerder had geschitterd en nu ontheemde families tussen het puin sliepen, het was een ver-van-ons-bedshow. Rogge en Samaranch zijn wel ter plekke gegaan en kwamen onthutst terug.

Tot zover het drie uur durende blitzbezoek op 14 februari 1994. Dat even ook leek te mislukken omdat het vliegtuig waarmee we van Oslo waren gekomen een ingezette landing abrupt afbrak en daarna nog een uurtje of wat boven de Bosnische bossen bleef cirkelen.

We waren op vredesmissie, een ideetje van Samaranch, die de olympische vrede wilde promoten bij de vechtende partijen rond de stad Sarajevo. Tevergeefs. Die gedachte is overigens nog steeds niet verlaten en klonk even hol toen deze week de resolutie Olympic Truce in de Verenigde Naties werd aangenomen.

Het was niet de bedoeling dat ik daarbij was. Rogge bleek zich te hebben vergist in wie hij mee mocht vragen en briefte mij net voor het vertrek. Ik was zijn medewerker, geen journalist. Hij vroeg mij ook om niks te schrijven over die trip. Dat heb ik tot op vandaag volgehouden. De grote man is overleden, veel te vroeg; dertig jaar na datum mag het wel.

1994 was mijn tweede van vier bezoeken aan Sarajevo. In 1986 was ik er al eens voor een Europees eindtoernooi in het volleybal. Toen was het nog een vredige stad, badend in de olympische glorie van twee jaar eerder. Vanaf de jaren negentig zou dat veranderen en tot op vandaag is Sarajevo de langst belegerde hoofdstad in de geschiedenis van de moderne oorlogsvoering.

Vanuit de bergen rond Sarajevo, waar in 1984 de ski- en andere competities plaatsvonden, is de stad 1.425 dagen lang beschoten. Op 5 februari, twaalf dagen voor ons bezoek, had een mortieraanval op de Markale-markt 68 mensen gedood en 144 verwond. Toen wij er met de olympische delegatie landden, was een tijdelijk staakt-het-vuren afgesproken met de Serviërs. Dat werd ons althans voor waar meegedeeld.

Jaren later liet Rogge zich tijdens een behoorlijk rommelige terugvlucht van Olympia ontvallen dat een beetje onweer toch nog altijd minder tricky was dan destijds in Sarajevo. Ik keek hem vragend aan. Of ik dan niet wist hoe het toen was gegaan in Sarajevo met die mislukte landing? Neen dus.

Bleek dat sommige Servische facties in de bergen niet goed doorhadden dat op 14 februari de oorlog een paar uurtjes pauze moest houden. Een onverlaat had ons vliegtuig beschoten en gelukkig gemist, waarop de piloot wijselijk besloot niet te landen. Toen alle snipers en anderen op de hoogte waren van het bezoek zette hij ons alsnog aan de grond.

Dat schoot mij allemaal te binnen met dat bericht over het snipertoerisme tijdens de Bosnische burgeroorlog. Sarajevo zit onder mijn huid. Je komt er niet makkelijk, maar het is de trip waard. Sarajevo is oude en moderne geschiedenis door elkaar verweven in een stad die ooit als het Constantinopel van de Balkan werd geroemd omwille van de religieuze diversiteit en het vreedzame samenleven.

Als u er ooit raakt, één must-do en -see: neem een taxi naar de heuvel Trebevic en vraag naar de olympische bobbaan. Die is tijdens het beleg van Sarajevo gebruikt als schietstand om de stad te bombarderen. Je hebt een prachtig zicht op de stad en als je langs de bobbaan naar beneden loopt, is er tijd om te denken. Dan daalt het onvermijdelijk in: wat doen mensen elkaar toch allemaal aan?