Van alle Amerikaanse profcompetities zijn de basketballeagues NBA (mannen) en WNBA (vrouwen) de meest libertijnse. Vrije meningsuiting, homohuwelijken (althans in de W-versie), Trump-bashing, Black Lives Matter… You name it, they do it. In het basketbal kan het allemaal, of alvast meer dan in andere Amerikaanse sporten. Maar niet altijd en vooral niet overal. Vrije meningsuiting heeft zijn geopolitieke grenzen, ook in de sport.

Vijftig jaar geleden al waren Bill Russell van de Celtics en Lew Alcindor van UCLA (later beter bekend als Kareem Abdul-Jabbar van de Lakers) bij de bekendste activisten voor gelijke rechten voor zwarten in en buiten de sport. Onder andere daardoor was basketbal tot halfweg de jaren 80 de minst populaire van alle Amerikaanse profsporten. Geen tien jaar later was het een geldmachine zonder concurrentie en dat is het gebleven tot vandaag.

De trigger destijds was de verschijning van de goddelijke Michael Jordan. Hij redde (samen met David Stern) de NBA van de ondergang en zette en passant ook Nike op de kaart als marktleider in de sportgoederenbusiness. De eerste expansiegolf van de NBA dateert van het begin van de jaren 90 toen Dream Team I neerdaalde in Barcelona en met de toenmalige heilige drievuldigheid van het basketbal (Michael Jordan, Magic Johnson en Larry Bird) olympisch goud won.

De NBA werd de eerste Amerikaanse competitie die buiten de landsgrenzen aandacht kreeg. First we take Europe, then the world, was hun devies. Al heel snel viel hun oog op China. Een slimmerik had namelijk uitgevlooid dat voor elke Amerikaan tien sportschoenen in omloop waren. Voor elke Chinees was dat 0,1 sportschoen, dus één paar per tien Chinezen of honderd keer minder. Shirts en andere merchandising: idem. Dat kon beter.

De Houston Rockets gingen in China de beste Chinees Yao Ming (2,29 meter) halen, met de steun van alle andere teameigenaars want wat goed was voor één team, was in de extreem herverdelende NBA goed voor alle teams. De Rockets hadden in 1995 hun historische rode shirt gewisseld voor toen moderne streepjes en keerden snel terug naar het rood, kwestie van de Chinezen extra op te vrijen. Rood en Yao Ming bleken een voltreffer. Elk jaar werd de groei van de NBA in China in dubbele cijfers geschreven.

De Engelse Premier League kan maar dromen van wekelijks 800 miljoen Chinezen die de competitie kijken op smartphone, digitale media of gewoon op tv. De deal met Tencent (internet) en CCTV (Chinese staats-tv) loopt in de miljoenen. Tencent zag in de laatste vier jaar zijn abonnees voor de NBA verdrievoudigen en CCTV tekende meteen voor dertig jaar.

En nu dreigt aan al dat moois een abrupt einde te komen. Door één luttel, vrijwel onmiddellijk verwijderd tweetje van ene Daryl Morey. “Fight for freedom, stand with Hong Kong”, had die geschreven. Tot zijn dollar/ yuan viel en ook die van de NBA, en de Rockets en de NBA over elkaar heen vielen in hun excuses richting China.

Toppunt van dat alles: die Morey is algemeen manager van de Houston Rockets, nota bene het ex-team van Ming en die is dan weer voorzitter van de China Basketbal Association en zag zich verplicht heftig te reageren tegen zijn Rockets. Het Chinese consulaat in Houston was woedend, Chinese bedrijven zegden hun partnership op. De anchor van CCTV kwam met een statement: we houden meer van het Chinese rood dan van het Rockets rood.

De snelle knieval van de NBA werd dan weer op felle kritiek onthaald door zowel de Republikeinen als de Democraten in de VS, waarop de grote NBA-baas Adam Silver moest kiezen: de Chinezen blijven zalven of zijn thuismarkt geruststellen dat hij niet had gecapituleerd voor China. Hij koos voor het laatste: “We zullen de vrije meningsuiting van onze mensen blijven verdedigen.” Voor de tweede keer reed de NBA zich te pletter tegen de Chinese Muur.

De timing voor deze rel kon niet slechter zijn. Niet alleen is er Donald Trump die de Chinezen pest met zijn invoerrechten, net deze week plande de NBA twee oefenwedstrijden in China. Niet met de Rockets, nog een geluk, maar met de Lakers en LeBron James en de Brooklyn Nets en Kyrie Irving. De eerste wedstrijd is donderdag netjes doorgegaan, maar de rechtstreekse uitzending, alle verwijzingen in de straten van Sjanghai, alle speciale festiviteiten, persconferenties en dergelijke meer werden door de autoriteiten afgelast. Spelen, bek houden en opkrassen. Vandaag staat de tweede wedstrijd op het programma. Morgen zal het NBA-circus ervanonder muizen in de hoop dat tegen de start van het seizoen begin november de gemoederen zijn bedaard, thuis, in Hongkong en in Peking.