Beschadigde topgymcoaches mogen blijven

Jazeker, het ging soms mis in de aanpak van de coaching en training in het Vlaamse topturnen ten aanzien van jonge vrouwen, soms nog meisjes. Maar, zo concludeert een langverwacht onderzoeksrapport, de ergste kwalen zijn verholpen. Yves Kieffer en Marjorie Heuls, de topcoaches die onder vuur lagen, excuseerden zich en kunnen samen met Nina Derwael en co. op medaillejacht in Tokio.

Zestien dagen nadat de voorzitter van de onafhankelijke onderzoekscommissie gymnastiek (OOG) naar ‘trainersterreur’ in de gymnastiek het rapport aan de minister van Sport heeft overgemaakt, weten we ook wat er in het langverwachte werkstuk staat. Samengevat: er was wel degelijk wat mis, met de nadruk op wás. Daarom adviseert de commissie het huidig model, fel bijgestuurd na 2016, te behouden en verder bij te sturen. Vlaams minister van Sport Ben Weyts (N-VA) en de Gymnastiekfederatie Vlaanderen (Gymfed) volgen dat advies.

Het onderzoek kwam er nadat vorig jaar een reeks (ex-)turnsters hadden getuigd over mentale misbruiken bij trainingen. Vooral oud- coach Gerrit Beltman kreeg het, net als eerder in Nederland, te verduren, maar ook het huidige coachingduo Yves Kieffer en Marjorie Heuls kwam in het vizier.

In het rapport, met negatieve en positieve punten, staat voor elk wat wils. Daardoor riskeert iedereen min of meer gefrustreerd achter te blijven, niet het minst de ex-gymnasten en hun ouders die het etiket hardliners opgeplakt kregen. Hun eis om schoon schip te maken, die ooit begon als een smeekbede om excuses, wordt niet ingewilligd.

Op de persconferentie kwam wel een (digitale) knieval van de hoofdtrainers Kieffer-Heuls. In een opgenomen video lazen ze een verklaring voor. Samengevat: “Als we gymnasten en ouders hebben gekwetst met onze harde aanpak, willen we ons excuseren. Wij hebben nooit de intentie gehad om psychisch grensoverschrijdend gedrag te plegen. We zullen daar onze lessen uit trekken en werken aan een cultuurverandering binnen onze sport.”

De Gymfed zelf bij monde van algemeen manager Ilse Arys excuseerde zich daarna nog omstandig en beloofde verder te gaan op de ingeslagen weg. Voor die Gymfed pleit dan weer dat ze vijf jaar geleden al doorhad dat het anders moest en daarnaar handelde door in meer omkadering te voorzien. Na 2016 vielen nog nauwelijks of geen klachten en zware blessures te noteren. Minister van Sport Weyts somde daarna dertien aanbevelingen op waarbij controle op het topsportmodel gericht op kinderen centraal staat.

De Vlaamse sport scoort met dit snel rapport. In Vlaanderen besloot men een maand na Nederland, waar de betrokken commissie nog steeds niets heeft gepubliceerd, tot de oprichting van de OOG onder leiding van rechter Bart Meganck, ex-atleet en raadsheer in het hof van beroep in Gent. Hij werd bijgestaan door Tim Stroobants, directeur Vlaams expertisecentrum kindermishandeling, orthopedisch chirurg Kristof Smeets, topsportexpert Eddy De Smedt en Inge Vanderstraete, kinder- en jeugdpsychiater. Op 31 maart was het rapport klaar.

De commissie stelde zich onder meer tot doel inzicht te krijgen in wat, wie, wanneer overkomen was en wat er al of niet intussen is veranderd. Een andere bekommernis: in welke mate speelde oud zeer omwille van de eigen gemiste carrière en jaloersheid een rol? Getuigenissen van de ex-topgymnasten Dorien Motten – ‘gewoon niet goed genoeg’, aldus een betrokkene bij de Gymfed – en Aagje Vanwalleghem – ‘kreeg haar kans in de trainersstaf , maar greep ze niet’ – werden tegen het licht gehouden.

Georchestreerde campagne

Het dossier verzandde al snel in een verhaal van believers tegen non-believers. Het mediabombardement wekte de indruk van een georchestreerde campagne. Het in één artikel vernoemen van de verbale terreur in Gent met Larry Nassar, de psychopaat-dokter die in de VS een paar honderd jonge turnsters heeft misbruikt, was niet van die aard om de sereniteit te bevorderen.

Dat op 13 maart twaalf topgymnasten van de nationale selectie in een open brief de aantijgingen ten aanzien van hun coaches afdeden als een heksenjacht en vroegen daarmee te stoppen in het belang van hun toekomstige prestaties, sprak boekdelen.

De commissie heeft gesproken, maar dat is lang niet het einde van dit verhaal. Wellicht zullen de klachten blijven komen. Die kunnen worden behandeld bij het Vlaamse Tribunaal voor de Sport (VTS).

Het Franse trainerskoppel Kieffer-Heuls heeft gewankeld, is beschadigd, maar blijft overeind. Ze hebben zich formeel geëxcuseerd, maar zijn tegelijk beledigd, voelen zich in de steek gelaten en verwijzen naar de opdracht die ze meekregen: de Vlaamse gymnastiek naar een hoger niveau tillen en medailles halen. Hun – harde – devies is dat van de topgymnastiek over de hele wereld: je kan geen omelet bakken zonder een ei te breken.

Bij de Gymfed hoopt men nu dat de rust terugkeert en dat Nina Derwael en het team sereen naar de Spelen kunnen toewerken. Derwael laat dit weekend het EK schieten, maar is al zo goed als klaar met een nieuwe oefening met daarin elementen die de concurrentie in Tokio op onoverkomelijke afstand moet zetten. Wat het daarna wordt, is niet zeker. Als Kieffer en Heuls vertrekken, kan dat het einde van Derwael als topgymnaste inluiden.

STANDPUNT

Elke sport heeft het in zich om haar atleten te overbevragen, maar van alle topsport gaat gymnastiek daarin het verst. Trainingsmethoden in de gymnastiek zijn een mix van Aziatische en Oost-Europese modellen, gericht op aanleren van waanzinnig moeilijke bewegingen, weghalen van angst, verbijten van pijn, en finaal ontkennen van de eigen wil. Dat bereik je het snelst door conditionering en totale onderwerping.

Vrouwen- of meisjesgymnastiek heeft een extra bezwarende component, vergeleken met andere sporten: in de jaren dat het lichaam zich moet ontwikkelen gaat het talentje eerst twintig, later dertig uur en nog meer per week trainen – drie keer meer dan voetbalprofs. Het doel is het inslijpen van de perfecte beweging; het nevendoel, eigenlijk nevenschade, is de onderdrukking van een lichaam dat vrouw wil worden. Hoe lichter en kleiner, des te makkelijker om halsbrekende toeren uit te voeren.

Dat geldt niet voor de supertalenten. Wereldtoppers als Nina Derwael, die toch ook voluit vrouw kunnen zijn, inclusief een relatie hebben, zijn de uitzonderingen. De andere leden van Derwaels team (en hun trainers) hebben er alle belang bij de groeispurt en het volwassen worden, inclusief ongesteldheid, zo lang mogelijk uit te stellen.

Samen met de biologie wordt ook de eigen wil jarenlang uitgeschakeld en wat dat besef doet met een turnmeisje dat na de carrière ineens vrouw wordt, bleek uit getuigenissen in Nederland. Verona van de Leur, die ooit nog met Nederland vijfde werd op het WK van 2001 in Gent, vraagt nu dat gymnastiek voor vrouwen wordt verboden. Een minimumleeftijd van achttien (in plaats van zestien, tot 1996 was het zelfs maar veertien) zoals die nu wordt gevraagd door een aantal westerse bonden waaronder ook België, vindt zij geen oplossing.

Hoe men het ook draait of keert: vrouwengymnastiek is dé systeemfout van de topsport. Een voetballertje raakt soms geblesseerd, ziet gewrichtsbanden knappen, het wielrennertje valt soms meer en zwaarder dan hem lief is, het gymnastje wordt haast zeker dag na dag gesloopt en geconditioneerd.

Een voetballertje van zestien dat wordt afgetest bij een topclub, kan lager aan de slag, tot in het cafévoetbal. Voor het gymnastje van zestien dat door blessures of gebrek aan talent een carrière in rook ziet opgaan, ligt dat anders. Na de dertig uur in Topsporthal in Gent gaapt alleen de grote zwarte leegte.

Naast uiteraard een betere omkadering met checks-and-balances ten aanzien van de gezondheid en de trainerspraktijken – iets wat de Gymfed na 2016 al heeft gedaan – moet dat de voornaamste bekommernis zijn: begeleiding en bescherming van gymkinderen/tieners/ ouders in hun ongebreidelde passie. En nazorg als ze hun dromen in rook zien opgaan.