Open categorie

Stel: je zwemt, in competitie, en je staat ergens anoniem hoog in de ranking van je favoriete afstand, maar je wilt nummer één worden. Wat zijn je opties dan?

Beter en meer trainen? Je traint al tien keer per week, inclusief droog- en krachttraining. Veel rek ziet er niet meer op.
Doping? Als je dat al zou overwegen: niet doen. Je wint er hooguit een paar tientallen plaatsen mee, maar de beste word je nooit. Een speciaal pak? Mag niet meer.
Je enige hoop is een geslachtsverandering, als je tenminste een man bent en bereid bent vrouw te worden.

Hoe oprecht ook de drijfveer om zoiets ingrijpends als een transitie te ondergaan, dat is precies wat de universitaire zwemmer William Thomas is overkomen. Hij was een meezwemmer op de 500 yards bij de mannen op universitair niveau, werd in 2019 Lia Thomas, won in maart van dit jaar de 500 yards en werd eerste op de universitaire ranglijst, bij de vrouwen.

Om alles in perspectief te plaatsen: Lia Thomas zwom negen seconden trager dan het record van de topzwemster Katie Ledecky, die wel is geboren als vrouw. Thomas had dus nog wat werk om haar droom – deelnemen aan de Olympische Spelen van Parijs in 2024 – waar te maken. Eerder deze week bleek dat ze die mag opbergen. Van de internationale zwembond FINA heeft ze de deur op haar neus gekregen.

Wat was het schrikken dat uitgerekend dat bejaardentehuis van het wereldzwemmen met de meest verregaande verordening kwam in de kwestie rond trans vrouwen. Zij mogen bij vrouwen in competitie uitkomen, aldus FINA, op voorwaarde dat ze hun transitie voor hun twaalfde hebben doorgemaakt.

Je had tot nog toe de bepaling van het Internationaal Olympisch Comité die de beslissing per sport aan de internationale bonden overliet. Dat werd als laf aangezien, maar dat was wetenschappelijk de enige juiste visie. Niet alle sporten zijn gelijk, niet alle trans vrouwen hebben in alle sporten evenveel voordelen, maar ze hebben wel in alle sporten een voordeel als ze als man zijn geboren en de puberteit als man hebben doorgemaakt. Daarom drong een reglementering zich op.

Zo had je al de bepaling van World Athletics, de internationale atletiekbond, die zegt dat een trans vrouw ten minste twee jaar haar testosterongehalte onder de 5 millimol moet houden, maar nu het voorbeeld van de zwembond wil volgen. De internationale wielerbond UCI vindt dan weer dat het 2,5 millimol moet zijn. Ja, het is ingewikkeld en het zal nog ingewikkelder worden.

Vrouwensport bestaat nu eenmaal met dank aan de binaire opdeling in geslachten. Het voordeel van de mannelijke puberteit staat onomstotelijk wetenschappelijk vast. Het bedraagt minimaal 10 procent in uithoudingssporten zoals lopen, zwemmen en fietsen, maar kan oplopen tot de helft in hockey en honkbal bij de sleeppush en de worp. Het grootste verschil wordt gemeten bij de vuistslag, die bij de mannen 160 procent harder is dan bij de vrouwen.

In de meeste sporten presteren jongens rond hun veertiende doorgaans beter dan de absolute wereldtop bij de vrouwen, met dank aan de mannelijke puberteit. Uit studies blijkt nu dat dit voordeel vermindert bij de typische hormoonbehandelingen voor trans vrouwen, maar nooit helemaal verdwijnt. Toch is er een categorie activisten die vindt dat inclusie voorop moet staan. Daartegenover staat de 99,999 procent sportvrouwen die vinden dat voormalige mannen bij hen niks te zoeken hebben.

De trans vrouw in de topsport is al een tijdje hét hot item van het moment, vooral in de Angelsaksische landen. Je had dit jaar Lia Thomas in het zwemmen. Vorig jaar was er de Nieuw-Zeelandse Laurel Hubbard in het gewichtheffen, voor wie op de Spelen in Tokio de wereldpers was uitgerukt, maar die helemaal de mist in ging. Daar is nu nog de Engelse wielrenster Emily Bridges bij gekomen, die net als Thomas naar Parijs 2024 wil. Premier Boris Johnson heeft Bridges onlangs helemaal afgebrand en in de VS overkwam Thomas hetzelfde met Trump-zender Fox, waardoor het debat ook een politieke dimensie kreeg.

De FINA heeft het trouwens slim aangepakt. Zij willen trans vrouwen wel een kans geven om in competitie uit te komen in een open categorie. Geen mens die weet hoe dat praktisch in zijn werk moet gaan. Voor een aparte categorie trans zwemmers vinden ze nooit genoeg atleten van niveau.

Of ze zouden van het mannenzwemmen een open categorie kunnen maken en dan zwemmen trans vrouwen gewoon weer tegen mannen zoals voorheen. Of ze zouden, zoals al is geopperd, die open categorie in de paralympische sporten kunnen onderbrengen in aparte hormonale categorieën. Die hebben ervaring zat met classificaties.