Nu de maatschappij even de pauzeknop indrukt door het coronavirus komen veel sportorganisaties in de problemen. Dringt een herprogrammering van het verdienmodel zich op?

Voor wie last heeft met afkicken, er is nog voetbal: de Turkse Süper Lig doet verder alsof er niks aan de hand is. Zo stond het donderdag zwart op wit getikt, maar diezelfde avond trok de Turkse voetbalbond er alsnog de stekker uit. Tot grote ergernis van Trabzonspor, dat aan de leiding gaat. Zonder Turks voetbal zit er niks anders op dan u in te werken in de ongetwijfeld erg spannende Wit-Russische handbalcompetitie die vooralsnog van geen ophouden weet.

Nog een optie, iets verder af van onze sportieve comfortzone, is een illegale stream zoeken van het Japanse sumoworstelen, zoals het Grote Lentetoernooi in Osaka. Voor de veiligheid zijn daar geen toeschouwers bij toegelaten. Om u even bij te praten, met dank aan de Japan Times: Aoiyama staat na twaalf dagen competitie aan de leiding nadat Hakuho op zijn doos kreeg van Shodai.

Dat het hier obese vleesmassa’s (heel vaak rokers) betreft die tegen elkaar opbeuken en zo elkaar aansteken, daar moet Ignaas Devisch zich dringend over buigen. Zal dat doorwegen bij de triage op intensieve? Overigens, zelfs in de hardst getroffen Japanse regio’s herneemt stilaan het normale leven, wat een iets ander licht werpt op het Japanse optimisme in verband met de Olympische Spelen.

Samen met toerisme is sport, de zesde economie van de wereld, de zwaarst getroffen sector. Naar schatting 90 procent van de wereldsport ligt op zijn gat. Alle grote sportlanden en alle grote sportcompetities hebben een lockdown afgekondigd.

In de best betalende competitie van deze planeet – de National Basketbal Association in de VS met een gemiddeld en minimumsalaris van 7,5 miljoen en 1 miljoen euro – zullen de atleten, de franchises (teams in de VS) en de zalen dat makkelijk overleven. Die hebben ook al lockouts overleefd ten gevolge van sociale conflicten die soms een heel seizoen duurden.

Wonden likken

Veel andere sportmilieus zitten met de handen in het haar. Deze lockdowntijden mogen dan voor een boost van het ongedwongen bewegen zorgen – in de bossen waren nooit meer lopers en wandelaars te zien -, de recreatieve sportsector heeft zwaar te lijden onder deze crisis. Organisatoren kunnen niet meer organiseren. De opbrengst om later een heel jaar werking te financieren is tot nul herleid.

Het besmettende effect van het droogleggen van die sportbasis is niet te onderschatten. Clubs zonder inkomsten zullen aankopen uitstellen, net als recreatieve sporters, in de eerste plaats omdat de winkels gewoon dicht zijn. Wie niet gewend is om online te shoppen, zal geen nieuwe schoenen durven te bestellen.

Golazo, marktleider in recreatief sporten in West-Europa, likt nu zijn wonden. Gisteren kwamen ze nog met een initiatief. Keepmoving.eu stelt recreanten in staat om een bepaald event zelf te fietsen, wandelen of lopen. Wie daarin slaagt en dat via een app laat registreren, kan zo een zorgverlener steunen. Mooi en goed gevonden, maar een pleister op een houten been.

Als de recreatieve sport onder druk komt, dan ook de professionele sector. Het economisch model van de sport is aan de uitgavenzijde eenvoudig: enerzijds zijn er de verdiensten van de atleten, de acteurs; anderzijds zijn er de algemene kosten. In sommige modellen krijgen de atleten tot 70 procent van de inkomsten, in andere (meer gezonde, vaak Amerikaanse modellen) wordt dat beperkt tot iets meer dan de helft. In veel competities blijven de algemene kosten om sport te organiseren en om stadions te onderhouden gewoon doorlopen. Idem voor de salarissen, hoewel het voetbal daar een uitzondering op is met zijn premiestelsels.

Een heel apart model dat deze crisis makkelijk zal overleven is de Amerikaanse universitaire sport. March Madness, de finalemaand van het Amerikaanse studentenbasketbal, is doorgaans het meest bekeken sportevent in de VS na de Super Bowl (American football). Ook dat gaat niet door. De studenten krijgen in dat model evenwel geen salaris. Ze kunnen zich nu geheel aan hun studies wijden, een voordeel bij een nadeel.

Aan de inkomstenzijde van de professionele sporteconomie is het verhaal veel ingewikkelder. Er zijn drie grote inkomstenbronnen: tv-rechten, ticketing en sponsoring. Algemeen wordt aangenomen dat tv-rechten voor het grootste deel van de inkomsten instaan. Of die onder druk komen door het stilleggen van de competities is niet de vraag, wel hoe en of dat is voorzien in de contracten. Sowieso haken adverteerders af en zullen tv-sponsors budgetten bevriezen en/of terugschroeven.

Het is een illusie om te denken dat dit op korte termijn weer helemaal zal opveren. De belastingbetaler zal nog wel via zijn belastingen de openbare zenders financieren, maar wat met de abonnees van Telenet of Proximus? Als die worden vergoed, met verlengde abonnementen, hoe vertaalt zich dat dan in de televisierechten? Eleven heeft voor volgend seizoen de mediarechten op het Belgisch profvoetbal gekocht. Dat bedrijf zat niet bepaald op een oorlogskas, zo bleek uit de financiële analyse.

Als straks blijkt dat het voetbal niet op dezelfde basis kan hernemen, wordt dat een enorm probleem, niet alleen voor de rechtenhouders die ook sponsoring zullen moeten missen. Zullen de toeschouwers blijven komen naar de stadions? Betere vraag: zullen de toeschouwers straks nog zo massaal mogen en durven komen? Ticketinginkomsten vertegenwoordigen in het voetbal vaak maar 20 procent van de geldstromen, maar heel wat andere sporten leven van de bezoekers.

Denk in dat verband ook aan de zogeheten hospitality, de luxetickets waarmee catering in alle vormen en formules is verbonden. Nog een afgeleide: de hele business van merchandising.

De grootste problemen situeren zich evenwel bij de sponsors. Rechtstreekse sponsoring is voor voetbal niet de voornaamste inkomstenbron, maar wel voor vele promotoren of organisatoren van events. Wat de Franse Open in het tennis, beter bekend als Roland Garros, van de week uitvrat en waar ze veel kritiek voor kregen, die elk-voor-zijn-velhouding, zullen we in de toekomst nog zien.

Roland Garros is een organisatie van de Franse tennisfederatie FFT. Die kan niet zonder een toernooi en de bijbehorende inkomsten, al helemaal niet nadat in het complex aan de Porte d’Auteuil in Parijs voor 380 miljoen euro is geïnvesteerd. Daarom besloot de FFT zonder ook maar iemand te horen, tenzij dan Rafael Nadal, het toernooi te verplaatsen naar september. Kleinere toernooien komen daardoor in de verdrukking of zullen het moeten stellen met derderangspelers. Gevolg: sponsors die afhaken, publiek dat niet komt opdagen en financiële drama’s.

Zoals altijd zullen de problemen het grootst zijn onder aan de voedselketen. De Jupiler Pro League zal een deukje krijgen, maar de grote clubs zullen het minder voelen dan de kleine. De redding van Lokeren en KV Oostende? Jammer maar helaas: hopeloos in deze context.

Flanders Classics zal deze storm ook doorstaan; de Ronde van Vlaanderen en aanverwanten vinden wel hun weg terug naar de sportconsument. Maar wat met Nokere Koerse? Die wedstrijd leeft van ticketing, catering en sponsoring en rekende zich al rijk na de afgelasting van veel buitenlandse wedstrijden. Van rijk naar arm, door een virus te veel.

Japan leeft op hoop

De zwaarst getroffen sport in onze contreien wordt ongetwijfeld het zo al armlastige wielrennen. Organisaties die draaiden op honderd middenstanders-sponsors die elk 100 euro gaven kunnen het straks wel schudden. Voetbal in lagere reeksen zal zich ook moeten aanpassen, maar heeft nog een buffer: de betalingen boven en onder tafel aan spelers zullen door deze crisis opdrogen.

Twee grote sportevents die ons nauw aan het hart liggen blijven volhouden dat ze zullen doorgaan. Dichter bij ons is dat de Tour de France en omdat de hele wielerwereld denkt dat een jaar zonder Tour een verloren jaar is, komt daar geen kritiek op. Nochtans is de situatie in Frankrijk eind maart op drie maanden voor de Tour-start vele malen slechter dan die in Japan, dat hoopt over vier maanden de Olympische Spelen alsnog te organiseren.

In Frankrijk hinkt men nu op twee gedachten: geen Tour is ondenkbaar, maar nog beter geen Tour dan een met Franse renners die
er als halve zolen tussen rijden. De Mouvement Pour un Cyclisme Crédible, een vanuit Franse ploegen gestuurde organisatie, heeft zijn leden-renners opgeroepen om solidair te zijn met de renners uit Frankrijk en Spanje en niet buiten te trainen. “Het is er niet veilig”, aldus de voorzitter van de MPCC. Onzin natuurlijk en woensdag reed Oliver Naesen van AG2R La Mondiale, lid van de MPCC, vrolijk de Oost-Vlaamse grens af: 350 kilometer met 30 gemiddeld. Dat heet doortrainen.

Drie weken fietsen door Frankrijk kost een paar honderd miljoen. Twee weken met drie weekends Olympische Spelen kost 11 miljard en dat de Japanners weinig voelen om nu al te roepen dat de Spelen kunnen worden afgelast of verplaatst is begrijpelijk. De toestand in Azië verbetert zienderogen en ook hier zal wellicht het eigenbelang primeren. Tant pis dat de westerlingen het wat lastig hebben met trainen in de aanloop naar de Spelen, de Aziaten kunnen er maar wel bij varen. Net als de Japanse economie: als de Spelen niet doorgaan, zou dat hun bruto nationaal product minstens 1 procent kosten.

Bij al dat optimisme toch één negatieve noot: de Japanners mogen dan denken dat zij de Spelen organiseren, het Internationaal Olympisch Comité (IOC) beslist. Die weten als geen ander wie wikt en beschikt. Dat zijn NBC en bij uitbreiding de Verenigde Staten. NBC is met de tv-rechten en de sponsoring van General Electric verantwoordelijk voor een kwart van de olympische inkomsten.
Stel dat het coronavirus alsnog zwaar doorpakt in de VS en de bevolking tegen de zomer nog in quarantaine zit, met als gevolg een reisverbod van alle Amerikanen (en NBC), wat denkt u, zal het IOC dan beslissen?