De val van Valijeva

Of dit niks voor mij zou zijn? Zo stond het vorige week in een mail met een doorgestuurd bericht van het wereldantidopingagentschap WADA. Die zochten voor een kortlopend project een ombudspersoon tussen de atleten en de organisatie. Desgevallend kon een goed woordje voor mij worden gedaan.

Ik heb heel even gedacht om mij te gooien. Met de nadruk op heel even, een seconde of tien. Bij nader inzien: niks voor mij. Ik heb steeds vaker te doen met atleten die aan de schandpaal staan en voor ik het zou beseffen zou ik in conflict komen met mijn ‘organisatie’, nog maar eens.

Doping is wellicht de meest complexe randmaterie in de topsport. Naast de klassieke ‘wie, wat, waar en hoe’-vragen speelt ook nog ‘hoeveel en wanneer’ en ‘wat is de context’. Het moet zwart of wit zijn, vond cocommentator Kevin Van der Perren toen hij het ijsschaatsen van deskundig commentaar voorzag en de zaak rond Kamila Valijeva ter sprake kwam. Neen, doping heeft veel tinten grijs.

Beginnen we met het product, de wat-vraag. Trimetazidine, het klinkt als een middel waar atleten bij bosjes van dood vallen, maar de realiteit is anders. Het kwam pas in 2013 op de lijst van het WADA en dan nog alleen omdat het vooral in Oost-Europese landen populair is als supplement voor sporters.

Was TMZ Amerikaans, aldus een dopingexpert, dan had het nooit op de lijst gestaan. Dat het er samen met meldonium (de Sjarapova- case) is op gekomen was dus, volgens die insider, “om de Russen te kloten”. Beste bewijs: het is als zogeheten specified substance al een paar keer geherclassificeerd en staat nu geparkeerd bij de metabole modulatoren. Dat klinkt heftig, maar de schaarse straffen die voor het gebruik zijn uitgesproken, zijn nooit langer dan acht maanden. Straffen zijn overigens het unieke voorrecht van de ‘betrapte’ Oost-Europeanen. Die ene Amerikaanse die ooit TMZ plaste werd vrijgesproken.

Als ombudspersoon had ik geadviseerd om de zaak onder de radar uit te klaren, wat misschien is geprobeerd, maar een naarstige ziel heeft nog voor de zaak juridisch kon worden aangepakt het afwijkende analyseresultaat (wat nog iets anders is dan een positieve dopingplas) kenbaar gemaakt. Waarop het IOC en de internationale schaatsbond in een kramp schoten en de (verkeerde) beslissing namen om de medailleceremonie van het gemengd kunstschaatsen niet te laten doorgaan. Het hek was van de dam en de framing kon beginnen.

Ja, het ging om een Russinnetje, inwoner van een land met een uiterst bedenkelijke reputatie. Evengoed ging het om een product waarvan de meeste dopingbestrijders zich afvragen wat dat op die lijst staat te doen, wetende dat TMZ (haast) niks doet bij gezonde mensen en de meeste TMZ-innames het gevolg zijn van besmette supplementen. Ja, het werkt op het hart en de doorbloeding, maar zo zijn er wel meer producten. Cafeïne bijvoorbeeld of sildenafil (Viagra), geen van beide verboden.

De framing was niet meer tegen te houden. The New York Times kwam met het bericht dat bij Valijeva nog twee middelen zijn aangetroffen die worden gebruikt bij hartproblemen: Hypoxen en L-carnitine. Hoezo, aangetroffen, en dan? Geen van beide is verboden. En controleren ze in Stockholm nu ook al op L-carnitine? Neen dus. Valijeva (of haar begeleiders) hebben, zoals het hoort, op haar dopingformulier die twee producten ingevuld bij de lijst van middelen die ze had ingenomen. Zo schreef The New York Times het ook op, maar onze afschrijfmedia lieten het voorkomen alsof de producten toevallig waren ontdekt in haar urine.

De tafelspringer Travis Tygart van het Amerikaanse antidopingagentschap – een jurist zelden gehinderd door al te veel kennis – was er als de kippen bij om te melden dat de combinatie van de drie middelen kon leiden tot verbeterde prestaties. Welja, dat is wat sommige supplementen beweren te doen, en als je dertig uur per week traint kun je wel wat suppletie gebruiken. (Die extreme belasting op vijftien jaar is fout, maar dat is een andere discussie). Tot nader order zijn L-carnitine (werkzaamheid bewezen, met name in de vetverbranding) en Hypoxen gewoon supplementen. Dat laatste (Russisch) middel heeft een naam die doet denken aan epo, maar is een simpele antioxidant en ik wil de atleten van Peking 2022 niet te eten geven die antioxidanten slikken.

Overigens, het was allesbehalve plezant wat Valijeva eergisteren overkwam, dat vallen en vallen en nog eens vallen en dan die lage punten. Maar géén medaille was nog de beste uitkomst voor haar. Of ze bij die heks van een trainster moet blijven, dat moet ze zelf maar uitmaken. Hoe dan ook, Valijeva overleeft dit wel. Ooit springt en glijdt ze naar de sterren.